Op 22 september 2023 heeft de Hoge Raad een arrest gewezen over de beoordeling van het causaal verband tussen medische niet objectiveerbare klachten die na een ongeval zijn ontstaan en het ongeval zelf.
Causaal verband is het verband tussen oorzaak en gevolg. Om aanspraak te maken op een schadevergoeding is het in beginsel aan het slachtoffer in een letselschadezaak om het causaal verband aan te tonen. Lukt dat niet, dan kan een rechter een schadevergoedingsvordering niet toewijzen. Het is dus heel belangrijk in een procedure.
Bij medisch niet objectiveerbare klachten gaat het om klachten en beperkingen zonder een aantoonbare medische oorzaak zoals een foto of een scan. Indien je je been breekt als gevolg van een ongeval zal dit doorgaans gemakkelijk vast te stellen zijn door een foto of scan. Wanneer je whiplashklachten overhoudt aan een ongeval of andere aanhoudende hoofd- of zenuwpijn dan is dit medisch niet of zeer moeilijk vast te stellen. De Hoge Raad heeft in zijn arrest nog maar een keer duidelijk gemaakt dat een niet aantoonbaar medisch causaal verband niet per definitie betekent dat geen sprake is van juridische causaliteit tussen de klachten en het ongeval.
Waar ging de zaak over?
De eiser in deze zaak, een meneer die sinds 2003 houder is van een motor- en autorijschool, heeft sinds 2011 last van een nekhernia. Hij is daarvoor deels arbeidsongeschikt verklaard. Zijn klachten zijn in de loop van 2011 verminderd en hij is meer gaan werken. In februari 2012 verergeren de pijnklachten aan zijn nek, schouder en rechterarm na een plotselinge verkeerde beweging.
Op 19 mei 2012 wordt meneer van achteren aangereden terwijl hij met zijn motorfiets stond te wachten voor het verkeerslicht. De ernst van zijn klachten is toen aanzienlijk toegenomen en hij is 80 – 100% arbeidsongeschikt verklaard. De man heeft sinds het ongeval niet meer gewerkt.
De vraag die in deze procedure centraal stond was of de toename van de nekklachten van meneer toe te rekenen is aan het ongeval en of de aansprakelijk verzekeraar de door het ongeval ontstane schade dient te vergoeden, ondanks het feit dat meneer ook voor het ongeval al nekklachten had en in bepaalde mate arbeidsongeschikt was.
Wat vinden de rechtbank en het gerechtshof?
De rechtbank heeft in eerste aanleg geoordeeld dat onvoldoende is gebleken dat de arbeidsongeschiktheid van meneer is toegenomen als gevolg van het ongeval en heeft zijn vorderingen daarom afgewezen.
Meneer stelde tegen dit vonnis hoger beroep in. Het gerechtshof heeft verschillende tussenuitspraken gedaan. Allereerst heeft het gerechtshof gezegd dat het ontbreken van een medische verklaring voor het ontstaan van het letsel niet betekent dat er geen juridische causaliteit is. Vervolgens heeft het gerechtshof een neurologisch deskundige benoemd, omdat alleen een dergelijke deskundige zou kunnen beoordelen of de klachten van meneer het gevolg zijn van het ongeval.
De deskundige concludeert dat niet is komen vast te staan dat na het ongeval neurologisch letsel bij meneer is ontstaan.
Het gerechtshof oordeelt vervolgens, met verwijzing naar de conclusie van de deskundige, dat na het ongeval niet is komen vast te staan, dat er sprake is geweest van een toegenomen arbeidsongeschiktheid bij het slachtoffer. Het gerechtshof heeft daarbij aangegeven dat met de conclusie van de deskundige het lot van de vorderingen van eiser is ‘bezegeld’. Het vonnis van de rechtbank is door het gerechtshof bekrachtigd.
Wat zegt de Hoge Raad?
Het slachtoffer gaat naar de Hoge Raad en de Hoge Raad fluit het gerechtshof terug. Het gerechtshof heeft volgens de Hoge Raad terecht als eerste vastgesteld dat het ontbreken van een medisch aantoonbare verklaring voor het letsel niet zonder meer hoeft te betekenen dat een juridisch causaal verband ontbreekt. Het gerechtshof lijkt dit criterium vervolgens echter zelf niet toe te passen. Het gerechtshof sluit immers aan bij de conclusie van de neuroloog en heeft niet gemotiveerd waarom een juridisch causaal verband zou ontbreken. Met andere woorden: een beoordeling van de juridische causaliteit blijkt niet uit de uitspraak van het gerechtshof. Een ander gerechtshof moet opnieuw over de causaliteit oordelen.
Conclusie
Het niet kunnen aantonen van medische causaliteit betekent niet dat juridische causaliteit ontbreekt. De Hoge Raad maakt door deze uitspraak nog maar eens duidelijk dat het causaal verband tussen een ongeval en niet-objectiveerbare klachten juridisch beoordeeld moet worden.
Het criterium voor de beoordeling van deze causaliteit is dat het klachtenpatroon plausibel (consistent, consequent en samenhangend) moet zijn en de klachten als aanwezig, reëel, niet ingebeeld, niet voorgewend en niet overdreven kunnen worden beschouwd. Dat volgt uit vaste rechtspraak.
